Kierunki i obszary badań – Katedry Metodologii Badań Społecznych i Myśli Pedagogicznej
Katedra Metodologii Badań Społecznych i Myśli Pedagogicznej prowadzi badania naukowe dotyczące podstaw teoretycznych i metodologicznych pedagogiki oraz szeroko rozumianej praktyki edukacyjnej. Obszary badawcze obejmują zarówno zagadnienia empiryczne, jak i refleksję metateoretyczną nad współczesnymi nurtami myśli pedagogicznej, kulturą edukacyjną oraz przygotowaniem nauczycieli do wyzwań zmieniającego się świata.
(faza koncepcyjna badań)
Badania mają na celu ocenę skuteczności edukacji medialnej prowadzonej „metodą wywoływania dysonansu poznawczego” w kształtowaniu świadomości zagrożeń związanych z mediami elektronicznymi oraz ograniczaniu zachowań ryzykownych wśród dzieci i młodzieży z terenu Śląska Opolskiego. W paradygmacie pozytywistycznym planowany jest eksperyment pedagogiczny, którego efektem będzie opracowanie i ewaluacja modelu zajęć dydaktyczno-wychowawczych wspierających profilaktykę medialną.
Badania dotyczą instytucjonalizacji i funkcjonowania studenckiego ruchu naukowego w modelu socjalistycznym (ze szczególnym uwzględnieniem działalności Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu) oraz w modelu współczesnym – obejmującym koła naukowe Uniwersytetu Opolskiego i organizacje patronackie. Analizie poddawane są formy działalności naukowo-badawczej, dydaktycznej i społeczno-kulturalnej, a także ich wpływ na rozwój kompetencji akademickich i społecznych studentów.
Obszar badań obejmuje analizę czynników kształtujących pozytywny i spójny wizerunek placówek edukacyjnych w środowisku lokalnym. Prowadzone są poszukiwania teoretycznych modeli budowania wizerunku szkół, ze szczególnym uwzględnieniem etyki w działaniach promocyjnych, roli dyrektora jako menedżera oświaty oraz znaczenia współpracy szkoły z otoczeniem społecznym.
Badania dotyczą modeli kształcenia nauczycieli, zmian w postrzeganiu roli zawodowej i społecznej nauczyciela, a także wizerunku nauczyciela w pamięci uczniów oraz w dyskursie współczesnej edukacji. Analizowane są również biografie nauczycielskie oraz znaczenie aktywności kół naukowych w procesie przygotowania studentów do zawodu nauczyciela.
(realizowany od 2021 r.)
Projekt realizowany jest w strategii mieszanej na terenie przedszkoli i szkół. Badaczami są studenci kierunków pedagogicznych, natomiast uczestnikami – dzieci z grupy ryzyka zaburzeń neurorozwojowych (DCD). Obserwacje w „ruchu” trwające około trzech tygodni pozwalają na diagnozowanie trudności funkcjonalnych dzieci. Dodatkowo z wykorzystaniem narzędzia SDQ analizowane są opinie nauczycieli i rodziców dotyczące dobrostanu dzieci. Wyniki badań służą jako materiał dydaktyczny oraz baza wiedzy wykorzystywana w szkoleniach i warsztatach.
Badania koncentrują się na problematyce świadomości regionalnej wśród studentów, ich wiedzy o regionie, postawach regionalistycznych i przejawach lokalnej tożsamości. Celem jest diagnoza poziomu wiedzy i zaangażowania młodych ludzi w życie regionu. Badania realizowane są w paradygmacie obiektywistycznym z zastosowaniem metody sondażu diagnostycznego.
Badania dotyczą refleksji nad współczesnymi dyskursami pedagogicznymi oraz ich znaczeniem dla rozwoju wiedzy w naukach społecznych, w tym pracy socjalnej i nauk o rodzinie. Analizowane są kwestie autonomii pedagogiki, interdyscyplinarności badań, statusu doświadczenia w procesie poznania oraz relacji między podmiotowością badacza i badanych. Celem badań jest ukazanie sposobów, w jakie współczesne dyskursy kształtują tożsamość i strukturę wiedzy pedagogicznej.
Obszar badań obejmuje analizę statusu metateoretycznego pedagogiki chrześcijańskiej, katolickiej, pedagogiki religii oraz pedagogiki otwartej. Prowadzone rozważania dotyczą relacji między pedagogiką a teologią, możliwości badań interdyscyplinarnych oraz znaczenia biblijnych inspiracji dla współczesnej refleksji pedagogicznej. Celem jest ukazanie roli nauk teologicznych i lingwistycznych w rozwoju myśli pedagogicznej i w poszukiwaniu podstaw aksjologicznych wychowania.
Badania koncentrują się na rozpoznaniu wpływu czynników rodzinnych i szkolnych na rozwój gotowości młodzieży do działań ukierunkowanych na dobro wspólne i zadania przekraczające własne interesy. Analizowane są wychowawcze i edukacyjne zmienne, które wspierają kształtowanie postaw altruistycznych i prospołecznych wśród młodych ludzi.
W ramach tego obszaru opracowano autorskie narzędzie badawcze – Skalę Kompetencji Przyszłości, które umożliwia diagnozowanie kluczowych umiejętności pożądanych na rynku pracy w kontekście przemian technologicznych i społecznych (rewolucji przemysłowych 4.0 i 5.0). Badania służą identyfikacji kompetencji niezbędnych dla funkcjonowania w świecie dynamicznych zmian i innowacji.
Kierunki i obszary badań – Katedry Pedagogiki Specjalnej
Katedra Pedagogiki Specjalnej prowadzi badania naukowe dotyczące edukacji, wsparcia i inkluzji osób z niepełnosprawnościami oraz innych grup wymagających specjalnych oddziaływań wychowawczych i terapeutycznych. Działalność badawcza koncentruje się na analizie współczesnych wyzwań edukacji włączającej, samorzecznictwa osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz funkcjonowania wspólnot wspierających, takich jak L’Arche.
Idea edukacji włączającej nieustannie się rozwija, obejmując coraz szersze grupy uczniów i uczestników procesów edukacyjnych – niezależnie od rodzaju i stopnia niepełnosprawności, pochodzenia, orientacji, czy stopnia przystosowania społecznego. Wobec rosnącej różnorodności społecznej, badania prowadzone w Katedrze koncentrują się na poszukiwaniu skutecznych metod, form i narzędzi wspierających inkluzję w środowiskach edukacyjnych, wychowawczych i społecznych. Celem jest rozwijanie teorii i praktyki pedagogiki włączającej w kontekście dynamicznych zmian cywilizacyjnych i kulturowych.
Badania i działania realizowane w ramach międzynarodowego projektu Erasmus+ (2025–2027) koncentrują się na wzmacnianiu roli samorzecznictwa (self-advocacy) osób z niepełnosprawnością intelektualną. Celem jest rozwijanie ich kompetencji, podmiotowości i zdolności do samodzielnego wyrażania potrzeb oraz uczestnictwa w życiu społecznym. Współpraca międzynarodowa, wymiana doświadczeń i budowanie sieci wsparcia mają przyczynić się do zwiększenia aktywności obywatelskiej osób z niepełnosprawnościami oraz podniesienia świadomości społecznej w zakresie ich praw i możliwości.
Badania stanowią kontynuację wcześniejszych projektów poświęconych jakości życia i dobrostanowi osób z niepełnosprawnościami. Ich celem jest rozpoznanie potrzeb, wartości i doświadczeń mieszkańców wspólnot L’Arche w różnych krajach, a także analiza sposobów, w jakie wspólnota wpływa na poczucie przynależności, bezpieczeństwa i sensu życia jej członków. Uzyskane wyniki służą doskonaleniu praktyk wspólnotowego wsparcia osób z niepełnosprawnościami w perspektywie międzynarodowej.
Kierunki i obszary badań – Katedry Pedagogiki Społecznej
Katedra Pedagogiki Społecznej prowadzi zróżnicowane badania naukowe obejmujące problematykę edukacyjną, wychowawczą, społeczną i kulturową. W centrum zainteresowań znajdują się współczesne wyzwania rozwoju człowieka, relacji społecznych oraz procesów edukacyjnych. Poniżej przedstawiono główne kierunki i tematy badawcze realizowane w ramach Katedry.
(dr Agnieszka Franczyk)
Celem badań jest rozpoznanie postaw studentów wobec nowoczesnych narzędzi sztucznej inteligencji, w szczególności ChatGPT, w procesie uczenia się i nauczania. Badania sondażowe, oparte na autorskim kwestionariuszu ankiety, pozwalają określić stopień akceptacji, obawy oraz potencjał edukacyjny związany z wykorzystaniem AI w kształceniu akademickim.
(dr Agnieszka Franczyk, dr Katarzyna Jarosz)
Badania koncentrują się na identyfikacji czynników psychologicznych powiązanych z poziomem prężności psychicznej studentów. Analizowane są m.in. cechy osobowości, poczucie sensu życia, upór i poczucie własnej skuteczności. Uzyskane wyniki stanowią podstawę do projektowania działań wspierających dobrostan psychiczny młodzieży akademickiej oraz tworzenia programów wzmacniających odporność psychiczną.
(dr Agnieszka Franczyk)
Celem badań jest poznanie poziomu akceptacji i zaangażowania studentów w praktyki redystrybucji dóbr używanych oraz czynników kształtujących ich stosunek do tych działań. Analizie poddawane są m.in. motywacje ekonomiczne, ekologiczne i społeczne towarzyszące tym praktykom. Badania sondażowe pozwalają określić, w jakim stopniu młode pokolenie uczestniczy w idei zrównoważonej konsumpcji.
(dr Katarzyna Jarosz)
Obszar badań obejmuje poszukiwanie możliwości praktycznego zastosowania założeń logoterapii w działaniach profilaktycznych i wychowawczych. Celem jest opracowanie modeli wsparcia rozwoju egzystencjalnego dzieci i młodzieży, sprzyjających kształtowaniu podmiotowości, autonomii oraz zdolności odnajdywania sensu życia – również w sytuacjach cierpienia i kryzysu.
(mgr Sławomir Kania)
Badania mają na celu zrozumienie zjawiska przemocy stosowanej przez nastolatków wobec rodziców w kontekście wcześniejszych doświadczeń wiktymizacyjnych – zarówno pośrednich, jak i rodzinnych czy rówieśniczych. Analiza tych uwarunkowań pozwala lepiej poznać mechanizmy agresji w relacjach rodzinnych oraz wypracować strategie przeciwdziałania przemocy domowej.
(dr Patrycja Kaszubska-Dziergas)
Badania koncentrują się na funkcjonowaniu rodzin zastępczych, motywacjach podejmowania roli rodzica zastępczego, wyzwaniach wychowawczych oraz czynnikach wpływających na jakość i efektywność sprawowanej opieki. Wyniki badań służą pogłębieniu wiedzy o systemie pieczy zastępczej i wspieraniu praktyki pedagogicznej.
(dr Patrycja Kaszubska-Dziergas)
Obszar badań obejmuje analizę współczesnych modeli ojcostwa oraz roli ojca w rodzinie. Badania dotyczą postaw, doświadczeń i zaangażowania mężczyzn w proces wychowania dzieci, z uwzględnieniem emocjonalnych, społecznych i kulturowych uwarunkowań tej roli. Podejmowana tematyka pozwala lepiej zrozumieć przemiany w zakresie funkcjonowania ojców we współczesnych rodzinach.
(dr Joanna Janik-Komar, we współpracy z Fundacją Rozwoju Społecznego SPINACZ)
Projekt ma na celu przygotowanie seniorów do radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych, ze szczególnym uwzględnieniem kryzysów zdrowia psychicznego i doświadczeń związanych z wojną. Badania obejmują analizę potrzeb seniorów oraz roli instytucji wspierających ich funkcjonowanie w sytuacjach kryzysowych.
(dr Ewelina Konieczna)
Badania jakościowe mają na celu odkrywanie sensu symbolicznych treści dziecięcych rysunków w kontekście kulturowych wzorców znaczeń. Rysunek dziecka traktowany jest jako tekst kultury – łączący indywidualne doświadczenie z uniwersalnymi symbolami ludzkiej egzystencji. Poszczególne moduły tematyczne umożliwiają analizę różnych wymiarów uczestnictwa dziecka w kulturze.
(dr Ewelina Konieczna)
Celem badań jest analiza dziecięcych rysunków przedstawiających motywy lęku w perspektywie hermeneutycznej. Interpretacja opiera się na analizie symboliczno-kulturowej, umożliwiającej odczytanie rysunków jako form ekspresji indywidualnych przeżyć oraz nośników uniwersalnych wzorców znaczeń. Projekt ma charakter zarówno poznawczy, jak i aplikacyjny – zmierza do doskonalenia metod interpretacji dziecięcej twórczości plastycznej.
Kierunki i obszary badań – Katedry Nauk Socjologicznych
Katedra Nauk Socjologicznych prowadzi interdyscyplinarne badania nad współczesnymi zjawiskami społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi. Zespół badawczy koncentruje się na analizie procesów migracyjnych, przemian życia codziennego, relacji rodzinnych, edukacji zdrowotnej oraz sposobów narracyjnego konstruowania dziedzictwa kulturowego. Badania realizowane są głównie w paradygmacie socjologii interpretatywnej i biograficznej, z wykorzystaniem metod jakościowych i ilościowych.
dr Anna Kopczak-Wirga
Badania koncentrują się na strategiach narracyjnych przewodników turystycznych oraz sposobach konstruowania wiedzy o dziedzictwie kulturowym regionu. Celem jest ukazanie, w jaki sposób przewodnicy kształtują świadomość społeczną i tożsamość lokalną. W planach badawczych znajduje się również rozszerzenie tematyki o wątki przyrodnicze i ekologiczne, związane z ideą zrównoważonego rozwoju.
Badania jakościowe dotyczą doświadczeń ukraińskich rodzin przebywających w Polsce po wybuchu wojny w Ukrainie. Analizie poddawane są strategie organizowania życia codziennego, sposoby adaptacji w nowym środowisku społecznym oraz przemiany relacji rodzinnych w sytuacji migracji przymusowej.
dr Marek Korzeniowski
Obszar badań obejmuje analizę współczesnych przemian życia codziennego na Śląsku w perspektywie socjologii interpretatywnej. Celem jest poznanie zmian w relacjach rodzinnych, międzygrupowych i kulturowych w regionie zróżnicowanym etnicznie i narodowościowo. Badania pozwalają uchwycić, jak pamięć społeczna i lokalne narracje kształtują tożsamość mieszkańców Śląska.
dr Karolina Kupis
Badania koncentrują się na doświadczeniach migracyjnych jednostek i rodzin, ze szczególnym uwzględnieniem procesów adaptacyjnych, edukacyjnych i biograficznych. Migracja analizowana jest jako sytuacja uczenia się i rozwoju, wymagająca nabywania nowych kompetencji kulturowych.
Tematyka badań obejmuje przemiany ról rodzinnych i małżeńskich w warunkach długotrwałej rozłąki migracyjnej oraz funkcjonowanie rodzin w przestrzeni transnarodowej. Celem jest zrozumienie dynamiki relacji rodzinnych w sytuacji zmiany kontekstu społeczno-kulturowego.
Badania dotyczą wykorzystania metody service learning jako narzędzia edukacyjnego wspierającego kształtowanie świadomości zdrowotnej, zwłaszcza w kontekście problemu antybiotykooporności oraz edukacji prozdrowotnej w środowisku akademickim.
dr Iwona Sobieraj
Celem badań jest rozpoznanie potrzeb młodzieży i młodych dorosłych w zakresie wiedzy o zdrowiu oraz ich postaw wobec edukacji zdrowotnej realizowanej w szkole. Analizie poddawane są czynniki społeczne wpływające na włączanie wiedzy o zdrowiu do codziennej praktyki życiowej oraz formy wsparcia edukacyjnego i instytucjonalnego w tym obszarze.
Kierunki i obszary badań – Katedry Pedagogiki Przedszkolnej i Wczesnoszkolnej